صرفه‌جویی مفهوم ثابت‌شده‌ای در تعالیم اسلامی است. صرفه‌جویی، راه جاودانی است كه باید در سراسر زندگی انسان انجام شود نه به عنوان یك راه حل موقت برای كم‌آبی یا وضعیتهای اضطراری بلكه باید در همه مواقع (خوب و بد) انجام شود. دین اسلام بر ارضای مقتضی نیازها و خواسته‌های فردی و گروهی تاكید دارد اما از اسراف كردن نهی فرموده است.

آیات قرآن و احادیث فراوان، با تعبیرهای گوناگون، اسراف و زیاده‌روی در هر كاری را به طور عام و در مورد آب، به طور خاص، مورد نكوهش و مذمت قرار داده است. قرآن كریم دو عبارت صریح راجع به صرفه‌جویی آب و مدیریت تقاضا دارد: اول اینكه منابع آب ثابت (معین) است (و آن خدایی كه از آسمان آبی به قدر و اندازه نازل می‌كند...)[1][1] و ثانیاً در مصرف آب نباید اسراف شود (از نعمتهای خدا بخورید و بیاشامید و اسراف مكنید كه خدا مسرفان را دوست ندارد)[1][2].

از نظر اسلام دور ریختن بقیه ظرف آبی كه قابل استفاده باشد، بخصوص در جایی كه آب نایاب است و به آن مقدار رفع نیازمندی می‌گردد، حرام است. امام صادق (ع) فرموده‌اند: «صرفه‌جویی كاری است كه خداوند آن را دوست می‌دارد و اسراف عملی است كه خداوند از آن بیزار است حتی دور ریختن هسته میوه زیرا آن هسته برای كاری همچون كاشتن مفید است و نیز دور ریختن باقیمانده آب آشامیدنی نیز اسراف است.»[1][3] همچنین می‌فرمایند: «كمترین درجه اسراف ریختن آب اضافی، پوشیدن لباس مهمانی در منزل و دور انداختن هسته خرماست.»[1][4]

در دین مبین اسلام حتی از اسراف كردن آب در وضو گرفتن و غسل كردن نهی شده است. عبدالله بن عمرو می‌گوید: «رسول اكرم (ص) از كنار سعد می‌گذشت در حالی كه او مشغول وضو گرفتن بود پیامبر پرسیدند: این عمل اسراف نیست؟ سعد گفت: آیا در آب وضو هم اسراف است؟ حضرت فرمودند: بله اگر چه وضو گرفتن در آب رودخانه‌ای باشد.»[1][5]. رسول اكرم (ص) در جایی دیگر فرمودند: «برای وضو یك مد (سه‌چهارم لیتر) و برای غسل یك صاع (3 لیتر) آب كافی‌ است و به زودی بعد از من مردمی می‌آیند كه این مقدار آب را ناچیز می‌شمارند پس آنها بر خلاف سنت و روش من عمل می‌كنند در حالی كه آن كسی كه بر سیره و روش من ثابت‌قدم باشد در بهشت برین در كنار من می‌باشد». امام باقر (ع) می‌فرمایند: «پیامبر خدا (ص) با یك مد آب وضو می‌ساخت و با یك صاع آب غسل می‌كرد.»[1][6]. امام صادق (ع) نیز فرمودند: «اگر آب فراوان دارید وضو را به نیكویی و پرآب بساز و گرنه مقدار كمی آب برای تو كافی‌است.»[1][7]

با توجه به روایات فوق (كه روش منطقی معصومین برای مصرف پایدار آب را نشان می‌دهند) اسراف و زیاده‌روی از صفات زشت و ناپسند و مورد غضب خداوند است[1][8]؛ مخصوصاً اسراف در مصرف مایه حیات انسانها، حیوانات و گیاهان (آبی كه در نظر هوشیاران عالم، یك قطره آن برابر یك قطره خون می‌باشد). با وجود این احادیث روشن، جای بسی تعجب است كه در كشورهای برجسته اسلامی، صرفه‌جویی در مصرف آب ارتقاء نیافته است. پیشوایان مسلمانان باید تعلیمات لازم را به مردم بدهند. تعالیم اسلامی در مورد صرفه‌جویی آب باید در استراتژیهای مدیریت تقاضای كشورهای اسلامی گنجانده شود. این امر می‌تواند با برنامه‌های تعلیمی از طریق مساجد یا رسانه‌های عمومی انجام شود. در پاكستان با كار مشترك فرهنگی كه به كمك امام جمعه شهرها، پیشوایان محلی و دانش‌آموزان مدارس مذهبی انجام شد نتایج بسیار جالبی به دست آمد: تعداد معترضین در مورد كمبود آب، در شهرها 32% و در بخش آبیاری 26% كاهش یافت. مهمترین پیامی كه در نماز جمعه و مساجد منتشر شد این بود كه «خوردن حق آب دیگران یك گناه و از نظر اخلاقی زشت است». البته باید توجه شود كه سیستم آموزش باید سراسری باشد و فقط به مدرسه و مساجد ختم نشود بلكه برنامه‌ها باید با همكاری مشترك وزارتخانه‌های نیرو، ارشاد و آموزش‌وپرورش تهیه شود.

[1][1] - زخرف 11

[1][2] - اعراف 31 و همچنین در آیه 27 سوره اسراء مسرفین و مبذرین، برادران شیاطین و در آیه 43 سوره مؤمن، اسراف‌كنندگان اهل آتش معرفی شده‌اند.

[1][3] - كافی ج4

[1][4] - بحارالانوار ج 71 ص 346 و كافی ج4 ص

50[1][5] - سنن ابن ماجد

[1][6] - تهذیب‌الاحكام

[1][7] - تهذیب‌الاحكام

[1][8] - خداوند در آیه 43 سوره مؤمن می‌فرماید: «اسراف‌كنندگان اهل آتش‌اند». به استناد این آیه، اسراف از جمله گناهان كبیره است، زیرا ملاك گناهان كبیره وعده بر عذاب است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: